Boykotu ileriye taşımak

Ali Alper Alemdar
[email protected]

Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması ve devamında gelen protestolarla başlayan toplumsal direniş, ülke genelinde 2 Nisan itibarıyla boykot hareketine dönmüştü. Ekonomik boykot, toplumun örgütlü direnişini sürdürmesi adına kritik bir adımdır. Ancak CHP, boykotun kapsamını dar bir sermaye çevresiyle sınırlandırarak Koç ve Sabancı gibi iktidarla iş birliği yapan büyük tekellere dokunmamaktadır. Bu durum, boykotun sınırlarını ve çıkmazlarını gösterirken, uzun vadede alternatif ve demokratik bir ekonomik örgütlenmenin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu yazıda böylesi alternatif örgütlenmeleri tartışacağım. Bu bağlamda, belediyeler ya da yerel yönetimler destekli işçi kooperatifleri, sosyal kooperatifler, platform ve açık-kaynak kooperatifleri ile çok paydaşlı (işçiler, üreticiler, sendikalar ve kamu) kooperatifler, ekonomik mücadeleyi politik mücadeleyle birleştiren yeni bir yol açabilir.

Bu tarz örgütlenmeler İtalya’dan İspanya’ya ve Kore’ye kadar geniş bir coğrafyada görülmektedir. En çarpıcı örneği ise İtalya’daki Emilia-Romagna özerk bölgesi ve bölgenin en büyük kenti Bologna’daki kooperatif örgütlenmeleridir. Bu bölgede kooperatifler o kadar yaygındır ki bölgenin GSYİH’sinin yüzde 30’unu oluşturmaktadır. Demokratik ve öz yönetime dayanan işçi ve platform kooperatiflerinin yanı sıra kamu (çoğunlukla belediye gibi yerel kamu birimleri) destekli ve toplumun yardıma ihtiyaç duyan kısmına hizmet veren sosyal kooperatifler ile çok paydaşlı kooperatifler bölgede ekonomik faaliyetlerin önemli bir kısmını oluştururlar. Bologna, aynı zamanda kooperatiflere yaptığı yatırımlarla Silikon Vadisi’ne rakip Kooperatif Vadisi diye de adlandırılmaktadır. Bunun en çarpıcı örneklerinden birisi, kovid salgını sırasında Bologna Belediyesi ve Bologna Üniversitesi ortaklığı ile kurulan Consegne Etiche (Etik Teslimat) adlı çoklu paydaş kooperatifidir. Bu kooperatif, salgın sırasında özellikle ağır kurye sömürüsüne dayanan e-ticaret ve teslimat platformlarına karşı kurulup, alternatif, demokratik ve çok daha iyi çalışma şartlarına dayanmaktadır. Kuryeler, belediye ve üniversitenin mülkiyetini beraber paylaştığı kooperatifte kâr paylaşılıp, yönetim ve karar alma mekanizmaları demokratik şekilde yürütülür. Bu şekilde Bologna’da kapitalist platformların etkisi azaltılıp, daha sağlıklı çalışma şartları ile ihtiyaç odaklı bir model kurulabilmiştir. Teknolojik altyapısının üniversite ve belediye tarafından sağlanması, bu kooperatife önemli bir avantaj sağlarken, toplumsal refaha hizmet ediyor olması dolayısıyla da Bologna halkı tarafından da talep görmüştür. Consegne Etiche, bu bölgede ve dünya çapında faaliyette olan binlerce kooperatifin sadece bir örneğidir. Dolayısıyla, kapitalist sistem içinde dahi kapitalist işletmeler tamamen alternatifsiz değildir.

Boykotu uzun vadeli ve daha etkili bir araca çevirmek için bu tarz alternatif örgütlenmeleri politik mücadelenin yanında düşünmek önemli olacaktır. Keza, boykot, kısıtlı sayıdaki markalar üzerinden yapıldığında hem etki gücünü hem de devamlılığını orta ve uzun vadede kaybedebilir. Ayrıca, bu tarz örgütlenmeler çok uzun zamandır sosyal belediyeciliği neoliberal belediyeciliğin ‘daha’ demokrat versiyonu halinde uygulayan CHP için de neoliberal ideolojiyi kendi içinde kırmak için de şans oluşturmaktadır. Elbette, CHP yönetici ve üst kadrolarının kendi sınıfsal pozisyonları gereği bu tarz örgütlenmelere sıcak bakmayacakları bir gerçek. Fakat CHP üzerindeki, protestoları sürekli kılan ve boykota kadar taşıyan toplumsal baskı, demokratik ve öz yönetime dayalı bu dayanışma modelleri için de kurulabilir. Böylece boykot, markaların ürünlerini tüketmemekten ziyade yaratılan toplumsal artı değerin yine dayanışma ağları içinde kalmasına ve yine toplumun refahı için kullanılmasına olanak verebilir.

2 Nisan boykotu toplumsal mücadele kapsamında önemli bir kapı açtı. Boykotun açtığı kapıdan daha ileriye gitmek içinse AKP iktidarının ve sermaye gruplarının çizdiği sınırları aşmak gerekiyor. Kooperatifler ve belediye destekli kooperatiflere dayalı dayanışma ekonomileri bu konuda önemli bir ekonomik ve politik araç olma potansiyeli taşımaktadır.